Toen ik afgelopen week op een druilerige dag op de tram stond te wachten, viel mijn oog op het reclamebord aan de overkant. ‘Real Magic’, de slogan van de kerstcampagne Coca-Cola. Je ziet op de afbeelding twee mensen die elkaar omarmen. Misschien dat ze elkaar na lange tijd weer zien. Misschien is er een verzoening tussen familieleden. Misschien is het een verliefd stel met grootste plannen voor de toekomst?
Een paar dagen later fietste ik opnieuw langs diezelfde tramhalte en weer zag ik Real Magic staan. Het bleef maar wat in m’n hoofd hangen… Is dit waar Kerst over gaat? Is Kerst een feest van Real Magic?
Op de website van de frisdrankgigant staat het volgende over deze reclamecampagne: “In een wereld waar we vaak de competitie aangaan, moeten we soms ook onze verschillen opzij zetten. Door samen te komen en de kracht van Real Magic tot leven te brengen op allerlei verschillende manieren.” Het gaat dus over ‘verschillen opzij zetten’ en ‘samenkomen’, waardoor er iets ‘tot leven kan komen’. Wat vrij vertaald gaat Kerst volgens Coca-Cola dus over ontmoetingen die een kracht in zich hebben, waarin verschillen wegvallen en er ruimte komt voor verbindingen die in het alledaagse leven minder vanzelfsprekend zijn. De magie is blijkbaar dat Kerst in staat is te doen wat ons heel vaak niet lukt, namelijk échte verbinding, waarin verschillen tussen mensen niet uit elkaar drijven, maar juist verrijkend werken.
Ik kwam in diezelfde week nog een derde keer bij die tramhalte langs – het was immers een druilerige, natte week, dus ik ging vaker dan ik gewoon ben met het openbaar vervoer. Dit keer had ik kort van te voren het kerstverhaal gelezen, ter voorbereiding op vandaag. Steeds meer werd me duidelijk dat Kerst inderdaad een feest van Real Magic is, waarin verschillen overbrugd worden en waarin er iets krachtigs tot leven komt. Of zoals Johannes 1 het zegt: dat het licht in het donker is gekomen en dat het donker dit licht niet klein heeft gekregen. Het Woord van God – dat is beeldspraak voor Jezus – is mens geworden, één van ons.
Waarom Kerst?
En zo belanden we met de woorden donker en licht in het taalveld van een filosofisch getint kerstverhaal. Hoewel het een eeuwenoude tekst is, voelen we denk ik allemaal wel aan dat de thematiek van licht en donker niet vreemd is voor onze tijd. Er is immers veel waar je je zorgen over kunt maken, zoals oorlog, klimaatverandering, financiële onzekerheid, je kunt het rijtje vast zelf aanvullen. En er zijn mooie momenten van hoop, zoals mensen die tegen de mainstream in durven gaan en op durven te staan voor vrede, voor recht, voor gelijkheid. Donker en licht, we zien het om ons heen, het is de wereld waarin we leven.
Maar waarom zou je kerst vieren in deze wereld? Wat valt er eigenlijk te vieren of te hopen? Hebben we behoefte aan een beetje warmte en gezelligheid in koude, donkere dagen? Of is het mooi om oude, nostalgische verhalen op te halen, maar geloven we eigenlijk niet echt meer in vrede op aarde? Wat maakt kerst de moeite waard? Wat kan het oude verhaal ons vertellen? Is het ijdele hoop en wat naïeve blijheid met een vrolijk liedje? Of is er meer?
In het kerstverhaal van Johannes krijgen we geen verhaal over een kind in een voerbak en herders die op bezoek komen. Nee, deze biografie van Jezus kiest een heel ander gezichtspunt. In de eerste plaats zegt Johannes: deze wereld is een donkere plek. Het is er niet vanzelfsprekend licht. Maar dat is niet hoe de wereld zou moeten zijn, het is niet hoe het leven is bedoeld.
En het tweede wat Johannes zegt, is dat God het er niet bij laat zitten. God verwerpt de wereld niet. Hij neemt er geen afstand van. Nee, het precies andersom. God neemt deze wereld, en de mensen, en dus ook ons, uiterst serieus. Kerst is het verhaal van een God die het bestaan van de mens niet ontkent, maar bevestigt. Sterker: Hij komt er zelf in. Hij wordt part of the game. God komt in deze wereld, in ons bestaan, in jouw leven. Hij wordt één van ons.
En dat is nu precies het verrassende en tegendraadse van God. Hij kiest geen topdown vorm van regeren en Hij meet zich geen houding aan waarin Hij boven de massa staat. Nee, met Kerst verbindt God zich met deze wereld, met alle vragen, met alle hoop, met alle dingen die we niet begrijpen of waarvan we niet weten hoe het verder moet. God laat het donker niet vrolijk z’n gang gaan, Hij laat de wereld niet eindeloos doordraaien zonder dat er nog iets te hopen of te verwachten valt richting de toekomst… Kerst is nu juist het verhaal dat God mens wordt. Een verhaal dat Hij iets nieuws gaat beginnen vanuit een gelijke positie – die van menszijn. Het donker van de wereld, de dilemma’s van onze tijd en de vragen van jouw leven kunnen alleen op een hoger plan worden getild als er verbinding met die vragen ontstaat in plaats van verwijdering. Met Kerst komt God naast ons staan in de vragen over de oorlog in Oekraïne, de vragen over hoe het verder moet met het klimaat, de vragen hoe jij verder moet als je niet weet of je nog in een God kunt geloven in een wereld waarin dat verre van eenvoudig is. Met Kerst overbrugt God deze verschillen en wordt Hij één van ons.
En Johannes zegt dan: deze wereld is eigenlijk niet klaar voor de komst van God. Het Woord van God – dat is een beeldende uitspraak waarmee Jezus wordt bedoeld – past eigenlijk niet in deze wereld waarin het vaak donker is, maar God kiest de weg van de verbinding. Hij kiest voor een ‘home away from home’, ook als de mensen Jezus niet zien, geen aandacht of ruimte geven. Het is een heilig moeten: God komt.
Je zou het ook in de woorden van de campagne van Coca-Cola kunnen zeggen: de verschillen tussen mensen en tussen God en de wereld moeten opzij worden gezet, zodat mensen samen kunnen komen en de kracht van Real Magic tot leven kan komen. Jezus is de Real Magic van God, want met Kerst is Hij als grote Verbinder in deze wereld gekomen en zijn verschillen tussen mensen – en zelfs het verschil tussen God en mens – gedownsized tot het uiterste.
Hoe kan de Magic gebeuren?
Misschien zeg je: dat klinkt allemaal mooi en goed, maar die analyse van Johannes over licht in het donker, wat heeft dat mij nu eigenlijk te zeggen? Wat betekent het voor mijn leven vandaag? Het is, denk ik, de vraag of het kerstverhaal nu eigenlijk écht alleen maar iets van een andere tijd is, of dat het ook een verhaal van onze tijd is. Zoals je waarschijnlijk verwacht, ben ik overtuigd van dat laatste: kerst is ook een verhaal van deze tijd, dat gaat over ons en jouw en mijn leven.
Natuurlijk, het kerstverhaal gaat in beginsel over een andere tijd. Over een periode rond het begin van onze jaartelling. Jezus kwam, vanuit joods perspectief, in een donkere tijd ter wereld. We zouden vandaag de dag zeggen dat het systeem nogal dwingend was: er waren Romeinse bezetters en er was weinig uitzicht op een andere, betere wereld. Hoe breek je daar uit? Hoe krijg je dan nog zicht op een ander leven?
En toch is dit de wereld waar Jezus in terecht kwam. De wereld van een dwingend systeem, de wereld van een vreemde macht die de dienst uitmaakte. Een wereld ook waar mensen zochten naar houvast om maar zo goed mogelijk te leven. Voor de een was dat een vlucht in de religieuze systemen, voor de ander betekende het proberen om bij de Romeinse bezetters in een goed blaadje te komen.
Je kunt je afvragen of het vandaag echt anders is, of de wereld écht anders in elkaar steekt. Ik denk dat we allemaal weten dat ook in onze tijd er grote en dwingende systemen zijn met veel macht – of het nu de grote databedrijven zijn die vaak meer van ons weten dan ons lief is of misschien haperende instituten die de menselijke maat uit het oog verloren zijn. Hoeveel ruimte is er in onze wereld voor momenten van licht of stemmen van hoop? Stel je voor dat Jezus vandaag geboren zou worden, in onze wereld, in deze tijd. Waar zou zijn bedje staan? Met welke mens zou hij zich identificeren? Met wie zou Hij zich verbinden? Maar ook: met welke systemen zou Hij worden geconfronteerd? Welke machten zou Hij in de ogen moeten kijken?
Stel je voor dat deze wereld met haar systemen en machten niet alles is. Stel je voor dat er reden is om anders te kijken. Om te hopen. Om te geloven in een andere wereld. Stel je voor dat er licht in het donker is gaan schijnen en dat het donker het licht niet klein krijgt. Hoe revolutionair zou dat zijn? Begint de echte verandering vaak niet van onderop? Worden systemen niet vaak omvergeworpen door een stille revolutie van mensen die ergens beseffen dat het anders kan, dat het anders moet – omdat ze ergens licht in het donker hebben zien schijnen?
Het kerstverhaal is juist daarom zo krachtig. Het heeft niet de karaktertrekken van een capitoolbestorming of van een protest waardoor snelwegen worden geblokkeerd. Nee, Gods komst in de wereld begint heel klein. Het kerstverhaal vertelt over een God die zijn tentje opslaat in deze wereld, terwijl er geen ruimte is – fysiek niet, mentaal niet. Wie zit er op God te wachten? Wie staat er echt open? Wat mag er op zij in jouw agenda? Of in je portomonnee, of op je prio-lijstje en je bucketlist? Een God in de marge, vermorzeld door het systeem, compleet genegeerd door velen.
En toch gebeurt in Gods komen ‘genade en waarheid’ zegt Johannes. Waarheid is zoiets als wegnemen van wat verborgen is, een onthulling. En dat is wat er met Kerst gebeurt: door Gods komst worden verschillen overbrugd en ontkiemt er een genadevolle liefde op aarde als nooit tevoren. Dat is waarheid en genade: God-met-ons. Een liefde die kwetsbaar, klein, broos en ongezien is en niet groot wordt via de weg van de macht, de druk of wie het hardste roepen kan. Maar een liefde die groot wordt omdat ze waar is en omdat je ontdekt dat ze de moeite waard is; een liefde die groot wordt omdat je de ontdekking doet dat we steeds meer mens worden als ons overgeven aan liefde, aan genade, aan waarheid. Als het elke dag een beetje Kerst is. Als Jezus in jou geboren mag worden.
Real Magic in jouw leven
Maar er is meer. Dat God in Jezus in deze wereld kwam en dat er zo licht in het donker ging schijnen, is pas het begin. Zoals net gezegd: God laat deze wereld niet zomaar los. Via de weg van kleine beginnetjes wil er een nieuwe beweging op gang komen. Dat was toen, zo’n 2000 jaar geleden zo, maar het gebeurt vandaag net zo goed.
De vraag is of er ook in ons leven een lichtje mag gaan branden. Of Gods licht in jouw leven mag binnenkomen. Of om het anders te zeggen: mag Jezus ook in jou geboren worden? Is er ruimte, of is er bij ons geen plek – net als toen, 2000 jaar terug? Als Kerst betekent dat God in Jezus bij de mensen is komen wonen, hoe ziet dat er dan uit in ons leven? Waar mag Jezus eigenlijk binnenkomen? Mag Hij een ‘home away from home’ bij jou hebben?
Het zijn spannende vragen, maar dat is wel waar Kerst over gaat. Met Kerst weigert God de wereld aan z’n lot over te laten; God bevestigt juist het bestaan van ons mensen, door midden in de klei te gaan staan. Hij weet wat leven is, Hij weet tegen welke vragen je aan kunt lopen, Hij weet wat tegenslag is. Je hoeft God niet zoveel uit te leggen. En dat is waarom we kunnen zeggen dat God ons kent. De vraag is: mag Hij er bij zijn?
Maar Kerst betekent ook dat God tegen ons zegt: je bent bedoeld voor zoveel meer. En dat is precies waarom God de afstand overbrugt, mens werd en relaties aan wil gaan met deze wereld, met jou, met mij. Deze God wil vriendschap sluiten met mensen die niet op Hem zitten te wachten, want er is geen tijd in onze agenda, geen ruimte in ons hoofd, geen aandacht, geen focus.
Maar Johannes weet dat het Licht van God ons iets geeft dat alles overtreft, namelijk: overvloed. God heeft immers Jezus zelf gegeven, en als je het met Hem waagt, dan zul je ontdekken dat Hij inderdaad meer geeft dan je had verwacht. Met Hem kun je écht leven, als het donker is, en als het licht is.
Volgens Coca-Cola is Kerst het feest waarin verschillen opzij worden gezet, mensen samenkomen en komt er door Real Magic op allerlei manieren een kracht tot leven. Het Kerstverhaal van Johannes zegt nog meer. De Real Magic heeft namelijk een Naam, Jezus. En de vraag is of deze Kerst de Real Magic van God in jouw leven mag gebeuren. Mag het Kerst worden in jou? Mag Gods Licht in jouw leven schijnen? Mogen jouw vragen, jouw worstelingen, jouw twijfels, jouw hoop, je verlangens in een ander licht komen te staan? Mag Jezus bij jou binnenkomen en Zijn Licht in jouw leven laten schijnen? Durf jij het aan om Jezus als Woord van God tot en in je te laten spreken? Durf het te wagen, en je zult Kerst ontdekken als een feest van overvloed, in duizenden kleuren van licht. Amen.